بدست علی خزائی در دسته
ای شمع شب تار ، گلخانه و گلزار شد ورد من زار،افسانه دلـــــــدار
قربان وفایش جـــــانها بــــفدایش مشتاق لقایش ، ذی حامل اسرار
کی از سفر اید آن مـــــــــــاه برآید از جــــــــــــای درآید،آن خفته بیدار
مستیم و خرابیم با چنگ و ربابیم تا صبح نخوابیم از فُـــــــرقت دلدار
بدست علی خزائی در دسته
بیا ای بی وفا بـــــا ما وفا کن شبی رسم هزاران ساله وا کن
اگر سر فــرش راه تــو نسازیم ز ره برگشته و لعنت به ما کن
بدست علی خزائی در دسته
الهی گر نباشی مــــن نباشم که جز گردی بر این دامن نباشم
تو تا روی نکویت را گــــشودی دگـــر مـــن طالب گلشن نباشم
بدست علی خزائی در دسته
برانگیخته شدن مردگان از قبرها یکی از مهم ترین ویژگی های قیامت است که در آن انسانها بایست به کیفر و یا جزای اعمال خود برسند. قبل از فرا رسیدن قیامت طبق روایات اسلامی بارانی خواهد بارید و بر اثر آن بر بدن مردگان گوشت خواهد رویید و انسانها دوباره زنده خواهند شد. روایتی از معصوم رسیده است که باریدن باران و زنده شدن مردگان را مربوط به قبل از ظهور مهدی می گوید. این روایت را تنها شیخ مفید ذکر کرده است:
چون نزدیک ظهور قائم که می شود، باران بببارد بر مردم در جمادی الآخر روز از ماه رجب، بارانی که خلایق مثل آن را ندیدند، پس می رویاند خدا به آن گوشت مومنان را در قبر ایشان، و گویا نظر می کنم بسوی ایشان که رو آورند از قبیله جهینه می افشانند خاک را از موهای خود.
تاریخ غیبت کبری از سید محمود صدر در این مورد می نویسد:
در این مورد فقط شیخ مفید، روایتی را بطور مرسل در کتاب ارشاد نقل کرده است و می گوید:
روایات گویای نشانه هایی برای قیام حضرت مهدی علیه السلام و آیات و دلائل و حوادثی است که پیش از ظهور آن حضرت بوقوع می پیوندد. بعد آنها را می شمرد تا این مساله:
« و مرده هائی از قبر بپا خیزند و بدنیا بر می گردند و یکدیگر را می شناسند و به دیدار یکدیگر می روند»
ظاهر این عبارت آن است که این موضوع در دوران غیبت کبری واقع می شود و شاید از نشانه های مخصوصی باشد که برای آگاه شدن افراد با اخلاص از نزدیک بودن ظهور انجام می گیرد. لکن چیزی که مطلب را آسان می کند آن است که این خبر چون خبری مرسل است نمی تواند یک مساله تاریخی را اثبات کند.
اگر کسی بگوید: این خبری است از جمله اخبار مربوط به رجعت که آن اخبار بسیارند، و معنای رجعت جز برگشتن به زندگی بعد از مرگ نیست.
گوئیم: رجعت مساله ای است که بعد از ظهور انجام می گیرد و پیش از آن نیست و این خبر صراحت دارد در این که بپا خاستن مرده ها جلو روی قیام حضرت است، یعنی پیش از ظهور می باشد و این سخن را هیچکس نگفته است.
ما در اینجا قصد این را نداریم که بگویم این زنده شدن مربوط به قبل از قیام حضرت یا بعد از آن است، بلکه مقصودمان این است که بگوییم در زمان مهدی اکثریت انسانها زنده شده و به دنیا بر می گردند و هدف از این زنده شدن هم رسیدگی به اعمال و پاداش و کیفر اعمالشان می باشد. حال اجازه دهید تا بار دیگر این موضوع را از کتاب الهی و تفاسیر معصومین پیگیری کنیم. خداوند در آیات زیادی سخن از زنده شدن انسانها پس از مرگ کرده است.
وَأَقْسَمُواْ بِاللّهِ جَهْدَ أَیْمَانِهِمْ لاَ یَبْعَثُ اللّهُ مَن یَمُوتُ بَلَى وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّا وَلکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُونَ[1]
با سختترین سوگندهایشان بخدا سوگند یاد کردند که خدا کسى را که مىمیرد بر نخواهد انگیخت آرى [انجام] این وعده بر او حق است لیکن بیشتر مردم نمىدانند
امام صادق در تفسیر این آیه فرمود:
کفار به خدا سوگند نمی خورند بلکه این آیه برای گروهی از امت محمد نازل شده است که به آنها گفته می شود آیا بعد از مرگ و قبل از قیامت بر می گردید و آنها سوگند خوردند که بر نمی گردند و خداوند گفته آنان را رد می نماید و می فرماید لِیُبَیِّنَ لَهُمُ الَّذِی یَخْتَلِفُونَ فِیهِ وَ لِیَعْلَمَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّهُمْ کانُوا کاذِبِینَ یعنی در هنگام رجعت آنها زنده می شوند و کشته می گردند و سینه های مومنین از این عمل آرام می گیرد.[2]
در آیه ذیل قرآن بیان می فرماید که اعراض کنندگان از ذکر خدا در قیامت کور محشور می شوند. و معصوم در تفسیر این آیه فرموده است که این آیه مربوط به زنده شدن در رجعت است.
وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَى[3]
هر کس از یاد من دل بگرداند در حقیقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخیز او را نابینا محشور مىکنیم.
در تفسیر این آیه امام صادق فرموده است:
به خدا سوگند آنها ناصبیان هستند که عداوت اهل بیت نبوت و رسالت در دل ایشان جا کرده است.
معاویه بن عمار گوید:
فدایت گردم می بینم که این ناصبیان و دشمنان شما وسعت رزق دارند تا اینکه می میرند.
حضرت فرمود:
آن در رجعت است که عذره می خورند.[4]
در سوره یاسین آیه ای آمده است که می فرماید: یا وَیْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ[5] «وای بر ما چه کسی ما را از مرقد هایمان بیرون آورد این چیزی است که خداوند وعده آن را داده بود و پیامبران الهی درست گفته بودند.»
این آیه در خصوص زنده شدن مردگان و دیدن درست بودن وعده های داده شده توسط پیامبران خواهد بود. حسن بن شاذان واسطی گوید به امام رضا نامه ای نوشتم و از جهل اهل واسط و جفای ایشان بر خود شکایت کردم. آنان گروهی از مردم عثمانی بودند که مر آزار می دادند. امام با خط خویش نوشتند خداوند از دوستانش پیمان گرفته است که بر دولت باطل صبر نمایند، فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ.
وقتی که سید خلق قیام نماید ایشان خواهند گفت:
یا وَیْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ
این جملات را بخاطر ظهور سید خلق( مهدی ) خواهند گفت.[6]
در قرآن کریم آیه ای است که در آن بیان شده است که خداوند از پیامبران پیمان گرفته است که در هنگام فرود آمدن فرستاده وی، او را یاری نمایند.:
وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثاقَ النَّبِیِّینَ لَما آتَیْتُکُمْ مِنْ کِتابٍ وَ حِکْمَةٍ ثُمَّ جاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ [7]
و [یاد کن] هنگامى را که خداوند از پیامبران پیمان گرفت که هر گاه به شما کتاب و حکمتى دادم سپس شما را فرستادهاى آمد که آنچه را با شماست تصدیق کرد البته به او ایمان بیاورید و حتما یاریش کنید آنگاه فرمود آیا اقرار کردید و در این باره پیمانم را پذیرفتید گفتند آرى اقرار کردیم فرمود پس گواه باشید و من با شما از گواهانم
امام صادق در تفسیر این آیه فرمود:
هر پیامبری که از زمان آدم تا زمان عیسی در دنیا بوده است به دنیا باز خواهد گشت و امیر مومنان را یاری خواهد نمود و او مراد از لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ یعنی ایمان آورنده به پیامبرمی باشد و مراد از لَتَنْصُرُنَّهُ ، امیر مومنان است. [8]
روایتی از امام موسی کاظم رسیده وحکایت از رجعت تمام کسانی که در دنیا بدانها ظلم شده و تمام کسانی که ظالم بوده اند در زمان مهدی دارد.
در کتاب منتخب البصائر از حضرت موسی کاظم روایت می کند که فرمود: مردمی که مرده اند بدنیا بازخواهند گشت و انتقام خود را می گیرند به هر کس آزاری رسیده بمثل آن قصاص می کند و و هر کس خشمی دیده بمانند آن انتقام میگیرد و هر کس کشته شده قاتل را خود بتقاص خون خود می کشد و برای این منظور دشمنان آنها نیز بدنیا باز می گردند، تا خون ریخته شده خود را تلافی کنند و بعد از کشتن آنها، سی ماه زنده می مانند، و سپس همگی در یک شب می میرند، در حالیکه انتقام خود خود را گرفته و دلهاشان شفا یافته است، و دشمنان آنها بسخت ترین عذاب دوزخ مبتلا می شوند. آنگاه در پیشگاه خداوند جبار ایستاده تا حقوق از دست رفته آنها را از دشمنان بگیرد.[9]
سعد بن عبد اللَّه در کتاب بصائر الدرجات از حضرت امام جعفر صادق (علیه السّلام) روایت کرده است، و در آن روایت مذکور است که راوى عرض کرد که: مگر رجعتهاى بسیار خواهد بود؟ حضرت فرمود: بلى، و هر امامى که در هر قرنى بوده است رجعت مىکند، و نیکوکاران و بدکاران زمان او با او بر مىگردند.[10]
در کتاب منتخب البصائر از جمیل بن دراج روایت کرده که گفت: تفسیر آیه إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَیَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهَادُ[11] «در حقیقت ما فرستادگان خود و کسانى را که گرویدهاند در زندگى دنیا و روزى که گواهان برپاى مىایستند قطعا یارى مىکنیم» را از امام صادق پرسیدم. فرمود: بخدا قسم این در رجعت است نمی دانی که بسیاری از پیغمبران در دنیا یاری نشدند و کشته گشتند و ائمه هم کشته گشتند و کسی آنها را یاری نکرد. تاویل این آیه در رجعت است. در تفسیر قمی منظور از اشهاد(شاهدان) را در این روز ، ائمه می داند.
ادامه آیه فوق اشاره به نافع نبودن معذرت عذرخواهان در این روز دارد:
یَوْمَ لَا یَنفَعُ الظَّالِمِینَ مَعْذِرَتُهُمْ وَلَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ
روزى که ستمگران را پوزشطلبىشان سود نمىدهد و براى آنان لعنت است و برایشان بدفرجامى آن سراى است.
از آیات دیگری که از سوی معصوم بر خروج مردگان از قبر در زمان مهدی تاویل گردیده، ایاتی چند از سوره مبارکه قاف است:
وَ اسْتَمِعْ یَوْمَ یُنادِ الْمُنادِ مِنْ مَکانٍ قَرِیبٍ یَوْمَ یَسْمَعُونَ الصَّیْحَةَ بِالْحَقِّ ذلِکَ یَوْمُ الْخُرُوجِ إِنَّا نَحْنُ نُحْیِی وَ نُمِیتُ وَ إِلَیْنَا الْمَصِیرُ یَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِراعاً ذلِکَ حَشْرٌ عَلَیْنا یَسِیرٌ [12]
و روزى که منادى از جایى نزدیک ندا درمىدهد به گوش باش روزى که صیحه را به حق مىشنوند آن [روز] روز بیرون آمدن [از زمین] است ماییم که خود زندگى مىبخشیم و به مرگ مىرسانیم و برگشت به سوى ماست روزى که زمین به سرعت از [اجساد] آنان جدا و شکافته مىشود این حشرى است که بر ما آسان خواهد بود.
امام صادق می فرماید این آیه در اشاره به حشر در زمان رجعت است.[13]
علی بن ابراهیم قمی در تفسیرش می گوید مراد از انشقاق زمین در آیه یَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِراعاً مربوط به رجعت مردگان در هنگام ظهور است.
همچنین در سوره مبارکه اسرا آمده است: هر کس در این دنیا از نظر معنوی کور باشد در آخرت کور محشور خواهد شد.
وَ مَن کاَنَ فىِ هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فىِ الاَْخِرَةِ أَعْمَى وَ أَضَلُّ سَبِیلا[14]
و هر که در این [دنیا] کور[دل] باشد در آخرت [هم] کور[دل] و گمراهتر خواهد بود
ابو بصیر روایت کند که امام باقر در تفسیر این آیه فرمود: هر کس در دنیا کور باشد در آخرت نیز کور است و سخت گمراه است و این در رجعت خواهد بود.[15]
در کشف الغمه آورده که من جمله از علامات قیام القائم زنده شدن مردگان است:
اموات نبشرون من القبور حتى یرجعوا الى الدنیا فیتعارفون فیها و یتزاوجون
یعنى و از جمله علامات ظهور صاحب الزمان آنست که مردگان از گورها زنده شده باشند و بدنیا رجوع کنند و یکدیگر را بشناسند در آن و بیکدیگر متزوج شوند.[16]
امام صادق فرمود:
ابلیس علیه العنه از خدا خواست او را تا یوم یبعثون مهلت دهد، خداوند فرمود به تو تا یوم المعلوم مهلت دادم. پس وقتی که این روز معلوم فرا رسد شیطان با تمامی اتباعش از هنگام خلق آدم تا روز معلوم ظاهر خواهد شد و آن آخرین باری است که علی (ع) رجعت می فرماید. گفتم آیا برای ایشان رجعت های مختلف است. فرمود آری او رجعات مختلف دارد و هیچ امامی نیست که در قرنی زندگی کرده باشد مگر آنکه با ابرار و فسقه زمانش بر خواهد گشت. پس به هنگام آن روز معلوم، علی با یارانش باز خواهد گشت و ابلیس نیز با یارانش خواهد بود. میقات آنها در ارضی از اراضی فرات است که به آن روحاء گفته می شود. که از کوفه شماست. پس بین آنها جنگی در خواهد گرفت که از زمان خلقت آدم مانند آن نبوده است. پس گویی به اصحاب علی ع می نگرم که تا صد قدم به عقب بر می گردند و گویا می بینم برخی پاهایشان را در آب فرات گذارده اند. پس در این هنگام خداوند جبار در حالیکه بر وی غمامی سایه انداخته است به همراه فرشتگان به زمین هبوط می نماید و امر پایان یافته است. پیامبر اکرم در پیشاپیش اوست و در دستش حربه ای از نور است . وقتی که ابلیس او را می بیند به عقب بر می گردد. یارانش به او می گویند به کجا فرار می کنی! تو در حال پیروز شدن هستی. شیطان می گوید من آنچه را که شما نمی بینید، می بینم. سپس می گوید من از خداوند عالمیان خائفم إِنِّی أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِینَ . در این وقت پیامبر به او میرسد و ضربه ای بین دو کتف او وارد می کند که هلاکت او و یارانش از اثر آن ضربه خواهد بود. در این زمان است که خداوند به حقیقت عبادت می گردد و به او چیزی شرک نمی ورزد. علی (ع) در آنزمان چهل و چهار هزار سال حکومت می کند تا اینکه هر یک از یاران او هزار پسر می آورند در حالیکه هیچ دختری در بین آنان نیست. آن زمان دو بهشتی[17] که خداوند وعده داده است در کنار مسجدکوفه ظاهر خواهد شد وَ مَا حَوْلَهُ بِمَا شَاءَ اللَّهُ. [18]
برخی مطالب مرتبط:
قیامت پدیده ای غیر از ظهور نیست ـ قسمت دوم
پی نوشت:
[1] ـ سوره مبارکه نحل، آیه 38
[2] ـ تفسیر القمی، ج1، ص: 385، ما یقول الناس فیها قال یقولون نزلت فی الکفار قال إن الکفار کانوا لا یحلفون بالله و إنما نزلت فی قوم من أمة محمد ص قیل لهم ترجعون بعد الموت قبل القیامة فحلفوا إنهم لا یرجعون فرد الله علیهم فقال لِیُبَیِّنَ لَهُمُ الَّذِی یَخْتَلِفُونَ فِیهِ وَ لِیَعْلَمَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّهُمْ کانُوا کاذِبِینَ یعنی فی الرجعة یردهم فیقتلهم و یشفی صدور المؤمنین فیهم
[3] ـ سوره مبارکه طه، آیه 124
[4] ـ تفسیر القمی، ج2، ص: 65، أخبرنا أحمد بن إدریس قال حدثنا أحمد بن محمد عن عمر بن عبد العزیز عن إبراهیم بن المستنیر عن معاویة بن عمار قال قلت لأبی عبد الله ع عن قول الله فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً قال هی و الله النصاب، قال جعلت فداک قد رأیناهم دهرهم الأطول فی کفایة حتى ماتوا، قال ذلک و الله فی الرجعة یأکلون العذرة.
[5] ـ سوره مبارکه یاسین، آیه 52
[6] ـ تأویل الآیات الظاهرة، ص: ، قال الحسن بن شاذان الواسطی کتبت إلى أبی الحسن الرضا ع أشکو جفاء أهل واسط و جهلهم علی و کانت عصابة من العثمانیة تؤذینی فوقع بخطه إن الله قد أخذ میثاق أولیائه على الصبر فی دولة الباطل فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ فلو قد قام سید الخلق لقالوا یا وَیْلَنا مَنْ بَعَثَنا مِنْ مَرْقَدِنا هذا ما وَعَدَ الرَّحْمنُ وَ صَدَقَ الْمُرْسَلُونَ
و یعنی بسید الخلق القائم ع.
[7] ـ سوره مبارکه آل عمران، ایه 81
[8] ـ تفسیر القمی، ج1، ص: 25، حدثنی أبی عن ابن أبی عمیر عن عبد الله بن مسکان عن أبی عبد الله ع فی قوله وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثاقَ النَّبِیِّینَ لَما آتَیْتُکُمْ مِنْ کِتابٍ وَ حِکْمَةٍ ثُمَّ جاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِما مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ قال ما بعث الله نبیا من لدن آدم إلى عیسى ع إلا أن یرجع إلى الدنیا فینصر أمیر المؤمنین (ع) و هو قوله «لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ» یعنی رسول الله وَ لَتَنْصُرُنَّهُ یعنی أمیر المؤمنین
[9] ـ ترجمه ج13 بحارالانوار، ص 1190
[10] ـ رسائل و مسائل (للنراقی)، ج3، ص: 163
[11] ـ سوره مبارکه غافر، آیه 51
[12] ـ سوره مبارکه قافریال ایات 41 تا 44
[13] ـ تفسیر القمی، ج2، ص: 327
[14] ـ سوره مبارکه اسرا، آیه 72
[15] ـ ترجمه ج 13 بحارالانوار، ص 1207
[16] ـ تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ج6، ص: 108
[17] ـ خداوند در سوره مبارکه الرحمن ابتدا شرح دو بهشت را می دهد که مخصوص خائفان است وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ و سپس دو بهشت دیگر را در مادون آنها به بهشتیان بشارت می دهد . این دو بهشت همانند که خداوند آنها را بسیار سبزگون خوانده است؛ وَمِن دُونِهِمَا جَنَّتَانِ فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ مُدْهَامَّتَانِ
[18] ـ بحارالأنوار ج : 53 ص : 42 و رسائل آل طوق القطیفی، ج1، ص: 132، إِنَّ إِبْلِیسَ قَالَ أَنْظِرْنِی إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ فَأَبَى اللَّهُ ذَلِکَ عَلَیْهِ قالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ إِلى یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ ظَهَرَ إِبْلِیسُ لَعَنَهُ اللَّهُ فِی جَمِیعِ أَشْیَاعِهِ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ إِلَى یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ وَ هِیَ آخِرُ کَرَّةٍ یَکُرُّهَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقُلْتُ وَ إِنَّهَا لَکَرَّاتٌ قَالَ نَعَمْ إِنَّهَا لَکَرَّاتٌ وَ کَرَّاتٌ مَا مِنْ إِمَامٍ فِی قَرْنٍ إِلَّا وَ یَکُرُّ مَعَهُ الْبَرُّ وَ الْفَاجِرُ فِی دَهْرِهِ حَتَّى یُدِیلَ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ مِنَ الْکَافِرِ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ کَرَّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی أَصْحَابِهِ وَ جَاءَ إِبْلِیسُ فِی أَصْحَابِهِ وَ یَکُونُ مِیقَاتُهُمْ فِی أَرْضٍ مِنْ أَرَاضِی الْفُرَاتِ یُقَالُ لَهُ الرَّوْحَاءُ قَرِیب مِنْ کُوفَتِکُمْ فَیَقْتَتِلُونَ قِتَالًا لَمْ یُقْتَتَلْ مِثْلُهُ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْعَالَمِینَ فَکَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَى أَصْحَابِ عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَدْ رَجَعُوا إِلَى خَلْفِهِمُ الْقَهْقَرَى مِائَةَ قَدَمٍ وَ کَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَیْهِمْ وَ قَدْ وَقَعَتْ بَعْضُ أَرْجُلِهِمْ فِی الْفُرَاتِ فَعِنْدَ ذَلِکَ یَهْبِطُ الْجَبَّارُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی ظُلَلٍ مِنَ الْغَمامِ وَ الْمَلائِکَةُ وَ قُضِیَ الْأَمْرُ رَسُولُ اللَّهِ ص أَمَامَهُ بِیَدِهِ حَرْبَةٌ مِنْ نُورٍ فَإِذَا نَظَرَ إِلَیْهِ إِبْلِیسُ رَجَعَ الْقَهْقَرَى نَاکِصاً عَلَى عَقِبَیْهِ فَیَقُولُونَ لَهُ أَصْحَابُهُ أَیْنَ تُرِیدُ وَ قَدْ ظَفِرْتَ فَیَقُولُ إِنِّی أَرى ما لا تَرَوْنَ إِنِّی أَخافُ اللَّهَ رَبَّ الْعالَمِینَ فَیَلْحَقُهُ النَّبِیُّ ص فَیَطْعُنُهُ طَعْنَةً بَیْنَ کَتِفَیْهِ فَیَکُونُ هَلَاکُهُ وَ هَلَاکُ جَمِیعِ أَشْیَاعِهِ فَعِنْدَ ذَلِکَ یُعْبَدُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا یُشْرَکُ بِهِ شَیْئاً وَ یَمْلِکُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أَرْبَعاً وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ سَنَةٍ حَتَّى یَلِدَ الرَّجُلُ مِنْ شِیعَةِ عَلِیٍّ ع أَلْفَ وَلَدٍ مِنْ صُلْبِهِ ذَکَراً وَ عِنْدَ ذَلِکَ تَظْهَرُ الْجَنَّتَانِ الْمُدْهَامَّتَانِ عِنْدَ مَسْجِدِ الْکُوفَةِ وَ مَا حَوْلَهُ بِمَا شَاءَ اللَّهُ
بدست علی خزائی در دسته
آنچه که در تفاسیر روایی شیعی مانند تفسیر البرهان، تفسیر نورالثلین و تفسیر قمی در مورد زمان ظهور مهدی آمده است فی الواقع بسیار شگفت انگیز است. تمامی آنچه را که ما در مورد قیامت می دانستیم را باید در زمان ظهور بدانیم.
ائمه معصومین بسیاری از ایات مربوط به قیامت را بر زمان ظهور مهدی(عج) مطابق دانسته اند.
اینک با توجه به این موضوع به اسامی روز ظهور مهدی از دیدگاه ائمه می پردازیم.
یوم العذاب
می دانیم قیامت هنگام نزول عذاب است. و خداوند به ستمکاران وعده داده می دهد در مقابل کارهای خود، به هنگام قیامت عذاب و کیفر خواهند دید.
از روایات رسیده از ائمه در مورد آیات عذاب در قرآن، اینگونه استنباط می گردد که این وعده مربوط به زمان ظهور مهدی است
وَلَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَى أُمَّةٍ مَّعْدُودَةٍ لَّیَقُولُنَّ مَا یَحْبِسُهُ أَلاَ یَوْمَ یَأْتِیهِمْ لَیْسَ مَصْرُوفًا عَنْهُمْ وَحَاقَ بِهِم مَّا کَانُواْ بِهِ یَسْتَهْزِؤُونَ.[1]
و اگر عذاب را تا چندگاهى از آنان به تاخیر افکنیم حتما خواهند گفت چه چیز آن را باز مىدارد آگاه باش روزى که [عذاب] به آنان برسد از ایشان بازگشتنى نیست و آنچه را که مسخره مىکردند آنان را فرو خواهد گرفت.
در این آیه خداوند تا وعده عذاب کفار را تا زمان «امت معدوده» دانسته است. روایات وارده از معصوم، امت معدوده همان 313 تن یاوران مهدی و تاخیر عذاب کافران از سوی خداوند را تا تشکیل این گروه خوانده است..
غیبت نعمانی در تفسیر آیه فوق از قول امام صادق آورده که مراد از عذاب ، خروج قائم و مراد از امه معدوده یاران آن حضرتند.[2]
آیه بعدی در سوره مبارکه ابراهیم است که خداوند به کسانی که ستم پیشه کرده اند وعده عذاب داده است.
وَأَنذِرِ النَّاسَ یَوْمَ یَأْتِیهِمُ الْعَذَابُ فَیَقُولُ الَّذِینَ ظَلَمُواْ رَبَّنَا أَخِّرْنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ نُّجِبْ دَعْوَتَکَ وَنَتَّبِعِ الرُّسُلَ أَوَلَمْ تَکُونُواْ أَقْسَمْتُم مِّن قَبْلُ مَا لَکُم مِّن زَوَالٍ[3]
و مردم را از روزى که عذاب بر آنان مىآید بترسان پس آنان که ستم کردهاند مىگویند پروردگارا ما را تا چندى مهلت بخش تا دعوت تو را پاسخ گوییم و از فرستادگان [تو] پیروى کنیم [به آنان گفته مىشود] مگر شما پیش از این سوگند نمىخوردید که شما را فنایى نیست.
امام باقر فرمود مراد از نُّجِبْ دَعْوَتَکَ وَنَتَّبِعِ الرُّسُلَ ، تاخیر عذاب تا زمان ظهور است.[4]
آیه بعدی که نشان از نزول عذاب بر کافران در زمان ظهور مهدی(عج) است در سوره مبارکه اسراء آمده است:
وَقَضَیْنَا إِلَى بَنِی إِسْرَائِیلَ فِی الْکِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِی الأَرْضِ مَرَّتَیْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا کَبِیرًا فَإِذَا جَاء وَعْدُ أُولاهُمَا بَعَثْنَا عَلَیْکُمْ عِبَادًا لَّنَا أُوْلِی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجَاسُواْ خِلاَلَ الدِّیَارِ وَکَانَ وَعْدًا مَّفْعُولاً[5]
در کتاب آسمانى[شان] به فرزندان اسرائیل خبر دادیم که قطعا دو بار در زمین فساد خواهید کرد و قطعا به سرکشى بسیار بزرگى برخواهید خاست پس آنگاه که وعده [تحقق] نخستین آن دو فرا رسد بندگانى از خود را که سخت نیرومندند بر شما مىگماریم تا میان خانهها[یتان براى قتل و غارت شما] به جستجو درآیند و این تهدید تحققیافتنى است
در این آیه خداوند به بنی اسرائیل وعده عذاب را توسط بندگانی که سخت نیرومندند أُوْلِی بَأْسٍ شَدِیدٍ داده است. امام باقر(ع)، مراد از این مردان نیرومند را امام زمان و یارانش دانسته است.[6] و می فرماید که ایشان به انجام رساننده وعده عذاب الهی بر قوم بنی اسرائیل در مرتبه اول نافرمانی هستند.
در جایی دیگر معصوم از قیام مهدی با عنوان عذاب اکبری که خداوند آن را به کافران وعده داه است تعبیر کرده است.
وَلَنُذِیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَکْبَرِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ[7]
قطعا غیر از آن عذاب بزرگتر از عذاب این دنیا [نیز] به آنان مىچشانیم امید که آنها [به خدا] بازگردند
امام صادق فرمود: عذاب ادنی، قحطی و جدب است و عذاب بزرگتر، قیام مهدی با شمشیر در آخرالزمان است.[8]
تعبیر به عذاب الیم برای ستمکاران در قیام مهدی در تفسیر آیات الهی هم، توسط معصوم صورت گرفته است.
إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَى الَّذِینَ یَظْلِمُونَ النَّاسَ وَیَبْغُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ أُوْلَئِکَ لَهُم عَذَابٌ أَلِیمٌ[9]
راه [نکوهش] تنها بر کسانى است که به مردم ستم مىکنند و در [روى] زمین به ناحق سر برمىدارند آنان عذابى دردناک [در پیش] خواهند داشت
امام محمد باقر در شرح این آیه می فرماید:
وقتی که قائم ظهور نماید او و یارانش از بنی امیه، مکذبین، و نصاب انتقام خواهند گرفت و این همان قول خداوند است در قرآن؛ إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَى الَّذِینَ یَظْلِمُونَ النَّاسَ وَ یَبْغُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ.[10]
معصوم علت اینکه عذاب الهی تا زمان ظهور به تاخیر افتاده است را این می داند که برخی از مومنان باید از اصلاب کافران تا آن وقت بیرون ایند و اگر این چنین نبود هر آینه بدون فوت وقت بر آنان عذاب الهی نازل می شد.
لَوْ تَزَیَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا[11]
اگر [کافر و مؤمن] از هم متمایز مىشدند قطعا کافران را به عذاب دردناکى معذب مىداشتیم
در ذیل این آیه در تفسیر قمی آمده است:
مردی در حضور حضرت صادق عرض کرد: آیا امیرالمومنین علی(ع) در دین خدا قوی نبود؟
فرمود: بلی
عرض کرد: پس چگونه منافقین بر حضرتش غالب شدند و آن بزرگوار درصدد منع و دفع آنها بر نیامد؟
فرمود: آیه ای از قرآن مانع آن حضرت شد.
عرض کرد: کدام آیه.
امام صادق آیه لَوْ تَزَیَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا را قرائت کردند، برای اینکه پرودگار در اصلاب کفار و منافقین مومنانی به ودیعه گذاشته بود، امیر المومنین کفار و منافقین را به قتل نرسانید بخاطر فرزندان مونیکه در اصلاب آنها بود تا ایشان از صلب آنها بیرون آمدند، همچنین وجود مقدس حضرت ولی عصر روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء خروج نکند و ظاهر نشود تا مومنانیکه در اصلاب کفار هستند بیرون آیند وقتی که خارج شدند آن حضرت ظهور کند و کفار را به قتل رساند.[12]
از امام صادق در مورد معنای آیه سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ[13] پرسش شد، حضرت فرمودند:
مقصود آتشی است که از مغرب بیرون می آید و فرشته ای از غقب آنرا میراند تا به محله سعد بن همام برسد و پهلوی مسجد آنها می ایستد و تمام خانه های بنی امیه و ساکنان انها را می سوزاند و هیچ خانه ای را که دشمنی از آل محمد در آن باشد، سالم نمی گذارد و همه را می سوزاند و آن مهدی است.[14]
در تاویلی دیگر، معصوم روز قیام مهدی(عج) را روز فزع کافران خوانده است:
وَ لَوْ تَرى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَ أُخِذُوا مِنْ مَکانٍ قَرِیبٍ وَ قالُوا آمَنَّا بِه[15]
اى کاش مىدیدى هنگامى را که [کافران] وحشتزدهاند [آنجا که راه] گریزى نمانده است و از جایى نزدیک گرفتار آمدهاند.
از امام باقر در تفسیر این آیه رسیده است:
یعنی بوسیله قائم آل محمد و« و انى لهم التناوش من مکان بعید[16]» «و چگونه از جایى [چنین] دور دستیافتن [به ایمان] براى آنان میسر است» و« وَحِیلَ بَیْنَهُمْ وَبَیْنَ مَا یَشْتَهُونَ» « و بین آنان و خواسته شان فاصله خواهد افتاد« یعنی اینکه عذاب نمی شوند «کَمَا فُعِلَ بِأَشْیَاعِهِم مِّن قَبْلُ إِنَّهُمْ کَانُوا فِی شَکٍّ مُّرِیبٍ[17]» « همان گونه که از دیرباز با امثال ایشان چنین رفت زیرا آنها [نیز] در دودلى سختى بودند.[18]
امام صادق در تاویل آیات 12 تا 15 سوره مبارکه انبیاء:فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُم مِّنْهَا یَرْکُضُونَلَا تَرْکُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِیهِ وَمَسَاکِنِکُمْ لَعَلَّکُمْ تُسْأَلُونَ قَالُوا یَا وَیْلَنَا إِنَّا کُنَّا ظَالِمِینَ فَمَا زَالَت تِّلْکَ دَعْوَاهُمْ حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِیدًا خَامِدِینَ
«پس چون عذاب ما را احساس کردند بناگاه از آن مىگریختند هان] مگریزید و به سوى آنچه در آن متنعم بودید و [به سوى] سراهایتان بازگردید شاید که شما مورد پرسش قرار گیرید گفتند اى واى بر ما که ما واقعا ستمگر بودیم سخنشان پیوسته همین بود تا آنان را درو شده بىجان گردانیدیم.]
فرموده است:
هنگامی که قائم قیام کرد و بسوی بنی امیه در شان روان شد. آنها بسوی روم می گریزند. پس رومیان به آنها می گویند: شما را در سرزمینمان نمی پذیریم تا اینکه مسیحی شوید. پس در گردنشان زنجیرهای گذاشته و به سرزمینشان وارد می کنند. وقتی که اصحاب قائم بدیشان رسیدند ؛ آنها طلب امان و صلح می کند. یاران امام به ایشان می گویند: ما صلح شما را نمی پذیریم مگر اینکه بنی امیه را به ما تحویل دهید. پس بنی امیه را از ایشان می گیرند. پس این است معنای سخن خداوند، لا تَرْکُضُوا وَ ارْجِعُوا إِلى ما أُتْرِفْتُمْ فِیهِ وَ مَساکِنِکُمْ لَعَلَّکُمْ تُسْئَلُونَ. «مگریزید و به سوى آنچه در آن متنعم بودید و [به سوى] سراهایتان بازگردید باشدشاید که شما مورد پرسش قرار گیرید ».
سپس امام فرمود: حضرت از ایشان از محل گنج ها می پرسد در حالیکه بهتر از آنها به این موضوع واقف است. پس آنها می گویند: «واى بر ما که ما واقعا ستمگر بودیم سخنشان پیوسته همین است تا آنان را دروشده بىجان بگردانیم». یعنی با شمشیر.[19]
ابی خالد کابلی از امام باقر ایات فوق را بر امام زمان و بگونه ای دیگر تاویل نموده است:
«یخرج القائم (علیه السلام) فیسیر حتى یمر بمر ، فیبلغه أن عامله قد قتل، فیرجع إلیهم، فیقتل المقاتلة، و لا یزید على ذلک شیئا، ثم ینطلق ، فیدعو الناس حتى ینتهی إلى البیداء، فیخرج جیش للسفیانی، فیأمر الله عز و جل الأرض أن تأخذ بأقدامهم، و هو قوله عز و جل: «وَ لَوْ تَرى إِذْ فَزِعُوا فَلا فَوْتَ وَ أُخِذُوا مِنْ مَکانٍ قَرِیبٍ» وَ قالُوا آمَنَّا بِهِ یعنی بقیام القائم (علیه السلام) وَ قَدْ کَفَرُوا بِهِ مِنْ قَبْلُ، یعنی بقیام القائم من آل محمد (صلى الله علیه و آله) وَ یَقْذِفُونَ بِالْغَیْبِ مِنْ مَکانٍ بَعِیدٍ وَ حِیلَ بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَ ما یَشْتَهُونَ کَما فُعِلَ بِأَشْیاعِهِمْ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ کانُوا فِی شَکٍّ مُرِیبٍ».[20]
معلی بن خنیس از امام صادق در قول خداوند لَا یُؤْمِنُونَ بِهِ حَتَّى یَرَوُا الْعَذَابَ الْأَلِیمَ فَیَأْتِیَهُم بَغْتَةً وَهُمْ لَا یَشْعُرُونَ فَیَقُولُوا هَلْ نَحْنُ مُنظَرُونَ أَفَبِعَذَابِنَا یَسْتَعْجِلُونَ أَفَرَأَیْتَ إِن مَّتَّعْنَاهُمْ سِنِینَ ثُمَّ جَاءهُم مَّا کَانُوا یُوعَدُونَ مَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا کَانُوا یُمَتَّعُونَ[21] «که به آن نگروند تا عذاب پردرد را ببینند که به طور ناگهانى در حالى که بىخبرند بدیشان برسد و بگویند آیا مهلتخواهیم یافت پس آیا عذاب ما را به شتاب مىخواهند مگر نمىدانى که اگر سالها آنان را برخوردار کنیم و آنگاه آنچه که [بدان] بیم داده مىشوند بدیشان برسد»، روایت کرد که امام در قول خدا:
أَفَرَأَیْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِینَ ثُمَّ جاءَهُمْ ما کانُوا یُوعَدُونَ فرمود: منظور خروج قائم است. و قول خدوند ما أَغْنى عَنْهُمْ ما کانُوا یُمَتَّعُونَ بنی امیه هستند آنگاه که از دنیایشان بهره مند هستند.[22]
از امام باقر(ع) در قول خداوند وَتَرَاهُمْ یُعْرَضُونَ عَلَیْهَا خَاشِعِینَ مِنَ الذُّلِّ یَنظُرُونَ مِن طَرْفٍ خَفِیٍّ وَقَالَ الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ الْخَاسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَأَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَلَا إِنَّ الظَّالِمِینَ فِی عَذَابٍ مُّقِیمٍ[23] رسیده است:
خاشِعِینَ مِنَ الذُّلِّ یَنْظُرُونَ مِنْ طَرْفٍ خَفِیٍّ یعنی [إلى] القائم (علیه السلام)».[24]
برخی مطالب مرتبط:
ظهور پدیده ای غیر از قیامت نیست 1
پی نوشت:
[1] ـ سوره مبارکه هود، آیه 8
[2] ـ غیبت نعمانی ص : 241 حدثنا أحمد بن محمد بن سعید قال حدثنا حمید بن زیاد قال حدثنا علی بن الصباح قال حدثنا أبو علی الحسن بن محمد الحضرمی قال حدثنا جعفر بن محمد عن إبراهیم بن عبد الحمید عن إسحاق بن عبد العزیز عن أبی عبد الله ع فی قوله تعالى وَ لَئِنْ أَخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إِلى أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ قال العذاب خروج القائم ع و الأمة المعدودة عدة أهل بدر و أصحابه
[3] ـ سوره مبارکه ابراهیم، ایه 44
[4] ـ البرهان فی تفسیر القرآن، ج3، ص: 317
[5] ـ سوره مبارکه اسرا، آیات 4 و 5
[6] ـ نک ، کتاب التفسیر، ج2، ص: 281
[7] ـ سوره مبارکه سجده، ایه 21
[8] ـ روی عن جعفر الصادق (علیه السلام): «أن الأدنى: القحط، و الجدب، و الأکبر: خروج القائم المهدی (علیه السلام) بالسیف فی آخر الزمان».
[9] ـ سوره مبارکه شورا، آیه 42
[10] ـ تفسیر القرآن الکریم (الثمالی)، ص: 296، و القائم إذا قام انتصر من بنی امیة و من المکذّبین و النصّاب هو و أصحابه و هو قول اللّه: إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَى الَّذِینَ یَظْلِمُونَ النَّاسَ وَ یَبْغُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ
[11] ـ سوره مبارکه فتح، ایه 25
[12] ـ تفسیر القمی، ج2، ص: 314 ، حدثنا أحمد بن علی قال: حدثنا الحسین بن عبد الله السعدی قال: حدثنا الحسن بن موسى الخشاب عن عبد الله بن الحسین عن بعض أصحابه عن فلان الکرخی قال قال رجل لأبی عبد الله ع أ لم یکن علی قویا فی بدنه قویا فی أمر الله قال له أبو عبد الله ع: بلى! قال له: فما منعه أن یدفع أو یمتنع قال: قد سألت فافهم الجواب، منع علیا من ذلک آیة من کتاب الله، فقال: و أی آیة فقرأ «لَوْ تَزَیَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ عَذاباً أَلِیماً» إنه کان لله ودائع مؤمنون فی أصلاب قوم کافرین و منافقین فلم یکن علی ع لیقتل الآباء حتى یخرج الودائع فلما خرج ظهر على من ظهر و قتله، و کذلک قائمنا أهل البیت لم یظهر أبدا حتى تخرج ودائع الله فإذا خرجت یظهر على من یظهر فیقتله
[13] ـ سوره مبارکه معارج، آیه 1
[14] ـ ا لبرهان فی تفسیر القرآن، ج5، ص: 482، سئل أبو جعفر (علیه السلام) عن معنى هذا سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ. فقال: «نار تخرج من المغرب و ملک یسوقها من خلفها حتى تأتی دار [بنی] سعد بن همام عند مسجدهم، فلا تدع دارا لبنی امیة إلا أحرقتها و أهلها، و لا تدع دارا فیها وتر لآل محمد إلا أحرقتها، و ذلک المهدی (علیه السلام)»
[15] ـ سوره مبارکه سبا، آیه 51
[16] ـ سوره مبارکه سبا، ایه 52
[17] ـ سوره مبارکه سبا ، ایه
[18] ـ تفسیر نور الثقلین، ج4، ص: 344، یعنى بالقائم من آل محمد صلوات الله علیهم و انى لهم التناوش من مکان بعید و حیل بینهم و بین ما یشتهون یعنى ان لا یعذبوا کما فعل بأشیاعهم یعنى من کان قبلهم من المکذبین هلکوا من قبل انهم کانوا فی شک مریب
[19] ـ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج8، ص: 392، إذا قام القائم- صلوات اللّه علیه- و بعث إلى بنی أمیّة بالشّام، هربوا إلى الرّوم.
فتقول لهم الرّوم: لا ندخلکم حتّى تنصّروا. فیعلّقون فی أعناقهم الصّلبان، فیدخلونهم.
فإذا نزل بحضرتهم أصحاب القائم، طلبوا الأمان و الصّلح. فیقول أصحاب القائم: لا نفعل، حتّى تدفعوا إلینا من قبلکم منّا. فیدفعونهم إلیهم. فذلک قوله: لا تَرْکُضُوا وَ ارْجِعُوا إِلى ما أُتْرِفْتُمْ فِیهِ وَ مَساکِنِکُمْ لَعَلَّکُمْ تُسْئَلُونَ
قال: یسألهم الکنوز و هو أعلم بها. فیقولون: یا وَیْلَنا- إلى قوله:- خامِدِینَ.
أی: بالسّیف
[20] ـ البرهان فی تفسیر القرآن، ج4، ص: 529
[21] ـ سوره مبارکه شعرا، آیات 201 الی 207
[22] ـ البرهان فی تفسیر القرآن، ج4، ص: 185
[23] ـ سوره مبارکه شورا، ایه 45
[24] ـ البرهان فی تفسیر القرآن، ج4، ص: 829
